Rối loạn giấc ngủ: Nguyên nhân, dấu hiệu, chẩn đoán và phòng ngừa

Giấc ngủ là quá trình tích cực dưới sự kiểm soát của não và là một phần cơ bản của đời sống con người. Rối loạn giấc ngủ có thể là nguyên phát do rối loạn cơ chế điều hòa giấc ngủ hay thứ phát do một bệnh tiềm ẩn khác. Mất ngủ, ngủ không sâu giấc, khó đi vào giấc ngủ hay ngủ quá nhiều,… là những hình thức hay triệu chứng của rối loạn giấc ngủ. Rối loạn giấc ngủ có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống người bệnh. Vậy, rối loạn giấc ngủ là bệnh gì, triệu chứng rối loạn giấc ngủ hay nguyên nhân rối loạn giấc ngủ ra sao?

rối loạn giấc ngủ

Rối loạn giấc ngủ có thể ảnh hưởng đến mọi khía cạnh cuộc sống và sức khỏe của người bệnh, bao gồm giảm hiệu suất làm việc, kém an toàn trong làm việc, đi lại, khó tập trung, tăng nguy cơ mắc các bệnh lý mạn tính, suy giảm trí nhớ,… Vì vậy, tốt nhất bạn cần tìm ra nguyên nhân gây bệnh và có phương pháp điều trị kịp thời, nếu không may bị rối loạn giấc ngủ.

Rối loạn giấc ngủ là bệnh gì?

Thuật ngữ “rối loạn giấc ngủ” dùng để chỉ tình trạng người bệnh gặp phải các vấn đề ảnh hưởng đến chất lượng, thời gian hoặc thời lượng giấc ngủ và ảnh hưởng đến khả năng hoạt động bình thường của người đó khi thức. Tình trạng rối loạn giấc ngủ này có thể góp phần gây ra các vấn đề sức khỏe khác, thậm chí tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần.

Năm 1979, Hiệp hội Rối loạn giấc ngủ Hoa Kỳ công bố hệ thống phân loại đầu tiên dành riêng cho các chứng rối loạn giấc ngủ. Theo đó, có đến hơn 100 loại rối loạn giấc ngủ được phân loại dựa trên nguyên nhân, triệu chứng, tác động sinh lý và tâm lý và các tiêu chí khác.

Tuy nhiên, hầu hết các rối loạn giấc ngủ thường có các dấu hiệu sau đây: (1)

Bất kỳ dấu hiệu nào trong số này đều có thể cho thấy bạn bị rối loạn giấc ngủ. Tùy theo triệu chứng bệnh, bác sĩ có thể hướng dẫn cách điều trị phù hợp nhất.

rối loạn giấc ngủ là bệnh gì
Rối loạn giấc ngủ là bệnh gì? Người bệnh thường khó có thể tỉnh táo vào ban ngày

Các loại rối loạn giấc ngủ

Trong các loại rối loạn giấc ngủ, dưới đây là 6 dạng bệnh phổ biến nhất mà chúng ta thường mắc phải:

1. Mất ngủ

Mất ngủ là tình trạng khó đi vào giấc ngủ vào ban đêm, lặp đi lặp lại trong nhiều ngày. Những người bị mất ngủ thường bị buồn ngủ quá mức vào ban ngày cũng như dễ bị các chứng suy giảm nhận thức khác trong khi đang thức.

Tình trạng rối loạn giấc ngủ này nếu kéo dài, diễn ra ít nhất ba lần mỗi tuần trong ít nhất ba tháng thì được xem là mất ngủ mãn tính. Hiện nay, thống kê từ tổ chức nghiên cứu về giấc ngủ National Sleep Foundation (Mỹ) cho thấy, có đến khoảng ⅓ số người trưởng thành “chung sống” với chứng mất ngủ.

2. Hội chứng ngưng thở khi ngủ

Chứng ngưng thở khi ngủ cũng là một dạng rối loạn giấc ngủ khiến người bệnh bị tắc nghẽn đường thở trên mỗi khi đi ngủ. Có 2 dạng ngưng thở khi ngủ chính là ngưng thở tắc nghẽn và ngưng thở trung ương. Ngoài ra, còn có chứng ngưng thở hỗn hợp là sự phối hợp hai loại trên.

Khi đi vào giấc ngủ, thanh quản sẽ hẹp lại khiến cho không khí lưu thông qua vùng hầu họng trở nên khó khăn hơn. Lúc này, người bệnh sẽ có hiện tượng ngáy để chống lại hiện tượng trên. Hoặc người bệnh cũng có thể ngừng thở trong một khoảng thời gian (thường là 10 giây). (2)

Chứng ngưng thở khi ngủ có thể khiến người bệnh ngưng thở nhiều lần trong lúc ngủ và hoàn toàn không nhớ gì về tình trạng này cho dù có thức giấc sau mỗi lần ngưng thở. Giống như các chứng rối loạn giấc ngủ khác, chứng ngưng thở khi ngủ có thể gây ra tình trạng buồn ngủ quá mức, mệt mỏi, uể oải, suy giảm nhận thức,… vào ban ngày.

3. Chứng ngủ rũ Narcolepsy

Chứng ngủ rũ là một dạng rối loạn giấc ngủ khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi quá mức vào ban ngày mặc dù đã nghỉ ngơi đầy đủ vào đêm hôm trước. Tình trạng này khiến bạn luôn trong trạng thái “thèm ngủ” và có thể ngủ những giấc ngủ gật đột ngột vào ban ngày.

Chứng ngủ rũ là một bệnh mạn tính, có thể dẫn đến mất trương lực cơ bất ngờ trong thời gian ngắn. Ngủ rũ và cơn mất trương lực cơ có thể xảy ra ở bệnh nhân bị u vùng não thất ba và thân não trên, chấn thương sọ não, viêm não, bệnh Niemann - Pick.

4. Hội chứng chân không yên (RLS)

Hội chứng chân không yên (Restless Leg Syndrome - RLS hay còn được gọi là bệnh Willis-Ekbom) là một loại rối loạn vận động liên quan đến giấc ngủ. Tình trạng này khiến người bệnh cảm thấy ngứa ngáy, đau nhói, khó chịu ở chân và có cảm giác muốn chân di chuyển ngay cả trong lúc ngủ. (3)

Trong một số trường hợp, người mắc hội chứng chân không yên còn có thể cảm thấy khó chịu ở tay hoặc các bộ phận khác. Chỉ khi chân di chuyển thì mới có thể cảm thấy thoải mái hơn.

Tình trạng rối loạn giấc ngủ này thường có biểu hiện nhẹ vào buổi sáng và trở nên nghiêm trọng hơn mỗi tối.

hội chứng chân không yên rls
Hội chứng chân không yên khiến bạn liên tục muốn cử động trong khi ngủ

5. Bệnh mất ngủ giả (Parasomnias)

Parasomnias là tình trạng “mất ngủ giả” - một dạng rối loạn giấc ngủ tương đối phổ biến hiện nay. Người mắc bệnh mất ngủ giả có thể có những hành vi bất thường trước khi đi vào giấc ngủ hoặc trong giấc ngủ. (4)

Mộng du, nói chuyện trong khi ngủ, rên rỉ trong khi ngủ, gặp ác mộng, tè dầm,… là những hành vi thường gặp của người mắc chứng rối loạn giấc ngủ này. Những biểu hiện của chứng rối loạn giấc ngủ này thường xảy ra ở trẻ em, đôi khi người lớn cũng có thể gặp phải.

6. Rối loạn giấc ngủ nhịp sinh học (Circadian)

Rối loạn nhịp điệu giấc ngủ hay còn gọi là rối loạn giấc ngủ nhịp sinh học là tình trạng khó đi vào giấc ngủ, thức dậy quá sớm nhưng không thể ngủ trở lại, thức dậy trong chu kỳ ngủ,… Tình trạng rối loạn giấc ngủ này bao gồm các dạng như: rối loạn giai đoạn ngủ muộn, rối loạn giai đoạn giấc ngủ nâng cao, rối loạn giấc ngủ do làm công việc theo ca, nhịp điệu ngủ - thức không đều, hội chứng ngủ - thức không theo 24 giờ,…

Ngoài 6 dạng rối loạn giấc ngủ kể trên, còn nhiều dạng rối loạn giấc ngủ khác như ngủ quá mức vô căn, hội chứng Kleine-Levin (hội chứng người đẹp ngủ), chứng tê liệt trong giấc ngủ (hay “bóng đè“),…

Triệu chứng rối loạn giấc ngủ

Các triệu chứng rối loạn giấc ngủ bao gồm rất buồn ngủ vào ban ngày và khó ngủ vào ban đêm. Ngoài ra, còn có những triệu chứng khác tùy thuộc vào dạng rối loạn giấc ngủ mà bạn đang gặp phải.

Một số dấu hiệu rối loạn giấc ngủ thường gặp có thể kể đến như: (5)

triệu chứng rối loạn giấc ngủ
Triệu chứng rối loạn giấc ngủ thường gặp là mệt mỏi, buồn ngủ vào ban ngày

Nguyên nhân rối loạn giấc ngủ

Trong một số trường hợp, các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn chính là nguyên nhân gây rối loạn giấc ngủ. Ngoài ra, còn có các nguyên nhân khác như:

1. Đang gặp các tình trạng bệnh lý

Người bị dị ứng, cảm lạnh, nhiễm trùng đường hô hấp hay đang gặp các vấn đề về hô hấp thường bị khó thở vào ban đêm và không thể thở bằng mũi. Đây chính là nguyên nhân dẫn đến rối loạn giấc ngủ.

Bên cạnh đó, người mắc các bệnh lý như bệnh tim mạch, bệnh phổi, bệnh dạ dày,… cũng khó đi vào giấc ngủ hơn và không thể ngủ sâu giấc được.

2. Đi tiểu thường xuyên

Nguyên nhân rối loạn giấc ngủ có thể do bạn uống nhiều nước trước khi ngủ dẫn đến tình trạng tiểu đêm, đi tiểu thường xuyên làm gián đoạn giấc ngủ. Ngoài ra, người bị mất cân bằng nội tiết tố, mắc các bệnh về đường tiết niệu, thận cũng có thể dẫn đến đi tiểu đêm gây rối loạn giấc ngủ.

3. Các cơn đau mãn tính

Các cơn đau liên tục có thể khiến bạn khó đi vào giấc ngủ và thậm chí có thể đánh thức bạn sau khi bạn chìm vào giấc ngủ. Một số nguyên nhân phổ biến nhất của cơn đau mãn tính bao gồm:

Trong một số trường hợp, cơn đau mãn tính thậm chí có thể trầm trọng hơn do rối loạn giấc ngủ. Chẳng hạn như người bệnh đau nửa đầu thường khó đi vào giấc ngủ và người bị mất ngủ, ngủ không ngon giấc cũng có nguy cơ bị đau nửa đầu cao hơn.

nguyên nhân rối loạn giấc ngủ
Các cơn đau mãn tính có thể dẫn đến rối loạn giấc ngủ

4. Căng thẳng và lo lắng

Căng thẳng và lo lắng thường có tác động tiêu cực đến chất lượng giấc ngủ của bạn. Bạn có thể khó đi vào giấc ngủ hoặc không ngủ được.

Ngoài ra, người bị căng thẳng, lo lắng cũng có nguy cơ gặp ác mộng, mộng du, làm gián đoạn giấc ngủ của bạn.

5. Tác dụng phụ của một số loại thuốc

Một số loại thuốc điều trị bệnh có thể gây ra tác dụng phụ làm rối loạn giấc ngủ của bạn, chẳng hạn như khiến bạn ngủ nhiều hơn mức bình thường.

6. Di truyền

Các nghiên cứu cho thấy, nếu các thành viên trong gia đình của bạn như bố, mẹ, anh chị em ruột bị rối loạn giấc ngủ thì nguy cơ mắc bệnh của bạn cũng cao hơn.

7. Các yếu tố khác

Một số yếu tố có thể góp phần gây ra các vấn đề về giấc ngủ, chẳng hạn như:

Ai có nguy cơ mắc bệnh rối loạn giấc ngủ?

Những ai có nguy cơ bị rối loạn giấc ngủ? Theo đó, các nhóm đối tượng sau đây sẽ dễ bị rối loạn giấc ngủ hơn so với những người khác:

Xem thêm:

dấu hiệu rối loạn giấc ngủ
Nữ giới có nguy cơ mắc chứng rối loạn giấc ngủ cao hơn nam giới

Chẩn đoán rối loạn giấc ngủ

Rối loạn giấc ngủ được chẩn đoán như thế nào? Làm sao để biết một người có thật sự bị rối loạn giấc ngủ hay không? Với người bệnh có các vấn đề liên quan đến chất lượng giấc ngủ, trước tiên bác sĩ sẽ khám sức khỏe và thu thập thông tin về các triệu chứng và tiền sử bệnh của bạn.

Ngoài ra, một số câu hỏi về tiền sử bệnh của các thành viên trong gia đình, lối sống của bạn, các thực phẩm mà bạn sử dụng hằng ngày, các loại thuốc bạn đang dùng gần đây… cũng được bác sĩ đặt ra để xác định bệnh và nguyên nhân gây bệnh.

Sau khi khai thác các thông tin cần thiết, tùy theo tình trạng sức khỏe của bệnh nhân mà bác sĩ có thể chỉ định thực hiện thêm một số bài kiểm tra như:

Bên cạnh các xét nghiệm trên, bác sĩ có thể cân nhắc chỉ định thêm các phương pháp chẩn đoán khác để có thể xác định chính xác về tình trạng rối loạn giấc ngủ của bạn.

Rối loạn giấc ngủ có tác hại gì?

Việc điều trị rối loạn giấc ngủ cần được xem xét nếu tình trạng này kéo dài trên 1 tuần sau khi đã áp dụng đầy đủ các phương pháp điều trị không dùng thuốc vì nếu để kéo dài có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của bạn, làm ảnh hưởng xấu đến chất lượng cuộc sống.

Cụ thể, người bị rối loạn giấc ngủ, có thời gian ngủ ngắn, chất lượng giấc ngủ không đảm bảo sẽ dễ mệt mỏi vào ban ngày, khó tập trung làm việc, học tập. Việc đột ngột ngủ gật cũng có thể gây nguy hiểm đến tính mạng nếu bạn đang làm những công việc đòi hỏi sự tập trung cao độ như đang lái xe, sửa chữa điện,….

Người bị rối loạn giấc ngủ cũng có nguy cơ bị trầm cảm cao, sức khỏe tinh thần suy giảm. Bản thân người bệnh cũng dễ thay đổi tâm trạng, trở nên cáu gắt bực bội vô cớ với những người xung quanh,…

Rối loạn giấc ngủ còn làm tăng nguy cơ bị đau đầu, lâu ngày có thể dẫn đến trầm cảm làm người bệnh có cảm giác chán nản có thể có suy nghĩ tiêu cực không thiết sống. Vì vậy, nếu bị rối loạn giấc ngủ nên điều trị càng sớm càng tốt.

tác hại của rối loạn giấc ngủ
Rối loạn giấc ngủ làm tăng nguy cơ đau đầu

Điều trị rối loạn giấc ngủ

Điều trị rối loạn giấc ngủ như thế nào? Để có thể khắc phục hiệu quả tình trạng rối loạn giấc ngủ, người bệnh nên đến cơ sở y tế để được kiểm tra, phân loại rối loạn giấc ngủ và nguyên nhân bệnh. Từ đó, bác sĩ sẽ cân nhắc có chỉ định dùng thuốc cũng như các phương pháp điều trị phù hợp, hiệu quả.

Ngoài ra, tại nhà, người bệnh rối loạn giấc ngủ cũng có thể áp dụng một số biện pháp để giúp dễ ngủ hơn và ngủ sâu giấc hơn, chẳng hạn như:

Phòng ngừa

Chứng rối loạn giấc ngủ có thể được phòng ngừa bằng cách tuân theo một lịch trình sinh hoạt lành mạnh. Theo đó, để hạn chế rối loạn giấc ngủ bạn cần lưu ý:

Dinh dưỡng

Chế độ ăn uống hằng ngày cũng có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ. Một số loại thực phẩm có thể kích thích chứng rối loạn giấc ngủ của bạn trong khi một số khác lại giúp tình trạng này cải thiện.

Theo nguyên tắc chung, một chế độ ăn uống cân bằng, bổ sung đầy đủ vitamin và chất dinh dưỡng không chỉ giúp mang lại giấc ngủ ngon hơn mà còn hỗ trợ ngăn ngừa các bệnh lý nguy hiểm khác.

Việc tiêu thụ đủ chất dinh dưỡng rất quan trọng đối với chất lượng giấc ngủ con người. Việc thiếu các chất dinh dưỡng quan trọng như canxi, magie và vitamin A, C, D, E và K đều làm tăng khả năng bị rối loạn giấc ngủ.

Để phòng ngừa và điều trị rối loạn giấc ngủ, quan trọng là nên ăn nhiều loại rau và trái cây, hạn chế tiêu thụ quá nhiều thực phẩm không lành mạnh như đồ chiên rán nhiều dầu mỡ, thức ăn nhiều đường như bánh kẹo, các loại rượu bia và đồ uống có cồn,… Ngoài ra, nên hạn chế các loại thực phẩm có hàm lượng carbohydrate cao vì các loại thực phẩm này có thể làm tăng số lần thức giấc vào ban đêm và giảm thời gian ngủ sâu, khiến bạn bị rối loạn giấc ngủ.

phòng ngừa rối loạn giấc ngủ
Để điều trị và phòng ngừa rối loạn giấc ngủ, nên ăn nhiều rau và trái cây

Các thắc mắc thường gặp

Rối loạn giấc ngủ có nguy hiểm không?

Có! Rối loạn giấc ngủ nếu lặp đi lặp lại trong một thời gian dài sẽ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Thậm chí, người bị rối loạn giấc ngủ kéo dài còn dễ bị suy nhược cơ thể, tăng nguy cơ mắc các bệnh lý khác. Nếu không điều trị, rối loạn giấc ngủ kéo dài có thể gây ra tai nạn trong cuộc sống có thể dẫn đến tử vong.

Rối loạn giấc ngủ uống thuốc gì?

Có nhiều loại thuốc có thể giúp hỗ trợ tình trạng rối loạn giấc ngủ, chẳng hạn như chloral hydrate, benzodiazepine, zolpidem, amitriptylin,… Tuy nhiên, người bệnh không nên tự ý dùng thuốc mà cần phải có chỉ định của bác sĩ và sử dụng đúng theo liều lượng và tình trạng bệnh mà bác sĩ kê đơn.

rối loạn giấc ngủ uống thuốc gì
Không được tự ý dùng thuốc điều trị rối loạn giấc ngủ

Rối loạn giấc ngủ có tự khỏi không?

Rối loạn giấc ngủ có thể thoáng qua rồi hết nhưng cũng có thể kéo dài gây ảnh hưởng chất lượng sống và cần thực hiện điều trị. Đó có thể là biện pháp tự nhiên không dùng thuốc và cũng có thể là các phương pháp điều trị cần dùng thuốc. Không nên chủ quan tự ý sử dụng thuốc có thể làm bệnh nặng hơn và lệ thuộc vào thuốc ngủ.

Rối loạn giấc ngủ nên khám ở đâu?

Có thể khám rối loạn giấc ngủ tại chuyên khoa Nội thần kinh tại các bệnh viện, cơ sở y tế. Khoa Nội thần kinh thuộc Trung tâm Thần kinh, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh chuyên khám và tư vấn, điều trị các bệnh lý thần kinh nói chung và rối loạn giấc ngủ nói riêng. Bệnh viện quy tụ đội ngũ bác sĩ, chuyên gia đầu ngành với nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực điều trị rối loạn giấc ngủ.

Bệnh viện đầu tư nhiều trang thiết bị, máy móc hiện đại. Nhờ vậy, bác sĩ có thể xác định nguyên nhân rối loạn giấc ngủ cũng như có phương pháp điều trị hiệu quả, tiết kiệm tối đa chi phí.

Để đặt lịch thăm khám, tư vấn các vấn đề về sức khỏe tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Rối loạn giấc ngủ ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe và cuộc sống người bệnh. Hãy chủ động đến bệnh viện thăm khám nếu có các triệu chứng rối loạn giấc ngủ bạn nhé.

Link nội dung: https://lichtot.edu.vn/nam-mo-thay-minh-di-tieu-a39115.html